گزارش کتاب زنان و گفتگوی ادیان

Women and Interreligious Dialogue; Catherine Cornille, Jillian Maxey; Cascade Books; 2013

 نویسنده گزارش: رقیه حق گویان

درباره ‎ی کتاب

این کتاب دیدگاه های تاریخی، انتقادی و ساختاری را در مورد نقش زنان در گفتگوی ادیان گرد هم می‎آورد.

درباره‎ ی نویسندگان

 کاترین کورنیل (Catherine Cornille) صاحب کرسی فرهنگ غربیِ فارغ التحصیلان نیوتن (Newton College Alumnae Chair of Western Culture ) و استاد الهیات تطبیقی در کالج بوستون است.

جیلیان ماکسی (Jillian Maxey)

فصل اول: زنان و پیوندهای بین ادیانی

هر چند مردسالاری و مطیع سازی زنان هم منابع و هم تاریخ مسیحیت را شکل داده است، سنت مسیحی فاقد اصول انتقادی‎ای نیست که برای بسط الهیات فمنیستی کاربرد دارند. سنت نبوی عبری بینش خود در مورد ظلم و امید به آزادی را در بافت ظلم اجتماعی-اقتصادی به فقیران توسط ثروتمندان و ظلم به جامعه‎ی کوچک استعمار شده به دست امپراطوری های بزرگِ باستانی روشن کرده است. زنان یهودی امریکا، در دهه‎ی 80 و90، نقد فمنیستی یهودیت را آغاز کردند. آنها خواستار فهم جدیدی از تورات، خدا و اسرائیل بودند. در مورد آیین بودا هم دیده می‎شود که سنتی پیچیده با دیدگاه هایی متناقض در مورد جنسیت است. گفته می‎شود که بودا مخالف این بوده که زنان راهبه شوند.

فصل دو: هدیه پیامبر به پادشاه

سیاستِ زنانه در گفتگوی ادیان

در ژانویه‎ 2012 مرکز گفتگوی ادیان نیویورک میزبان رویداد یک روز تأمل برای مسلمانان و یهودیانی بود که در پروژهای مربوط به گفتگوی ادیان مشارکت داشتند. یکی از شرکت کنندگان صادقانه داستانی مربوط به صدر اسلام را بازگو کرد. پیامبر اسلام فرستاده‌ای را برای دیدار با حاکم مسیحی مصر راهی آنجا کرد. حاکم مصر دعوتِ پیامبر برای گرویدن به آیین اسلام را رد کرد و دختر جوانی را به نشانه‎ی دوستی و خوش نیتی به پیامبر هدیه کرد. شرکت کننده چیزی در مورد سرنوشت این دختر نگفت اما در این گفتگو در جایی نامطمئن که گذشته و حال مسلمانان و مسیحیان را به هم وصل می‎کرد، متزلزل بود. اگر نام آن دختر که بین دو فرد قدرتمند به عنوان هدیه رد و بدل شد در این نشست فراموش شد، در سنت اسلامی فراموش نشده است. در تاریخ چنین آمده که حاکم مصر دو خواهر را به عنوان هدیه به پیامبر داد. گفته شده که پیامبر با یکی از این خواهرها ازدواج کرد. اکنون سؤال این است که نقش جنسیت و تفاوت جنسی در تبادلات سیاسی بین دینی و گفتگوی ادیان چیست؟ می‎توان از این داستان برای پرسش از صلح های بین دینیِ معاصر استفاده کرد. برای مثال، در جلسه‎ی استماع دادگاه عالی امریکا در مورد دعوای کلیسای لوتری انجیلی هوسانا تابور (Hosanna-Tabor Evangelical Lutheran Church) و کمسیون فرصت هایِ شغلیِ برابر در سال 2012، حکم دادگاه این بود که تحت قانون آزادی دینی لازم نیست نهادهای دینی قانون ملی حفاظت از کرامت انسانی در برابر تبعیضِ ناعادلانه در استخدام را رعایت کنند.

فصل سه: معرفت شناسی و بدنمندی در گفتگویِ دینیِ زنان

زنان این پیش فرض را دارند که گفتگوی آنان اختلافات را شدت می‎بخشد. پیش فرض دیگرِ گفتگوی زنان این است که آنها تمایل به کشف و برجسته کردن اختلافات دارند. اگر از یکی از زنان مشارکت کننده در گفتگوی ادیان پرسیده شود که آیا زنان بیشتر بر اشتراکات تأکید می‎کنند یا بر گروه بندی ها احتمالا پاسخ او این خواهد بود که اولین و مهم ترین چیز این است که هر انسان و هر سنت دینی‎ای موجودی منحصر به فرد و متمایز است؛ و می‎دانیم که تعابیر متعددی از عبارت ((هر سنت دینی)) وجود دارد.

فصل چهار: گفتگو در زمان جنگ

نجات یهودیان به دست زنان مسیحی در آلمانِ هیتلر

همه می‎دانند که گفتگوی یهودی-مسیحی به عنوان پیامد هولوکاست آغاز شد.  بهت ناشی از کشتار سازمان‎یافته‎ی شش میلیون یهودی در اروپا طرز فکر کلیساهای مسیحی در مورد یهودیت و یهودیان را تغییر داد. اینکه زنان نقش رهبری را در تلاش برای نجات و کمک به یهودیان داشتند دلایل متعددی دارد که از میان آنها می‌توان به این دو مورد اشاره کرد: یک عامل آن اولولیت کمی بود که رهبران کلیسای کاتولیک و پروتستان به یهودی‎ستیزی و کمک به مسیحیان غیر آریایی می‎دادند. دلیل دیگر این بود که آژانس های  رفاهی و امدادی بیشتر مناسب طبیعتِ زنان قلمداد می‌شدند و زنانی که به صورت آکادمیک آموزش دیده بودند در این آژانس ها که مسئول کمک به یهودیان بودند شغل مناسب خود را می‎یافتند.

فصل پنج: ابراهیم و خانواده‎اش در لبه‎ی مرز بین ادیان

پرسیدن از سؤال نادیده‎گرفته شده‎ی جنسیت

وقتی مسلمانان، مسیحیان و یهودیانِ خیرخواه برای بزرگداشت پیوندِ ابراهیمیِ ما جمع می‎شوند، این اتفاقی نیست که این پدر (ابراهیم) است و نه خانواده‎اش که مد نظر ما است. وقتی پدر مشترک ما آن طور که ادعا شده است ما را به عنوان خواهران و برادرانِ یکدیگر با هم متحد می‎کند، مادران نا-مشترک ما داستان چالش برانگیزتری عرضه می‎کنند. شاید داستان هاجر و آسیه داستان ساده‎‎ی خانواده‎ی ابراهیم است که درس های مهمی برای گفتن دارد. می‎شود در گفتگوی ادیان از این داستان برای تشویق به تأمل در مورد بخش در سایه‎ی سنت های ما استفاده کرد. 

فصل شش: ملاقات در سرچشمه‎ی مسیرِ معنوی

دیدگاه فمنیستِ یهودی

در این فصل پدیده‎ی رو به رشد مسیرِ معنوی یهودی را به عنوان برداشتی از شیوه‎ی عمل فمنیست یهودی بررسی می‎شود؛ از خاستگاه های بین ادیانی‎اش تا فرگشت‎اش به عنوان ابزاری با دوام که هم زنان را به عنوان رهبران معنوی قدرتمند می‎کند و هم جویندگان را برای عمل عادلانه‎ی اجتماعی آماده می‎کند. مسیرِ معنوی (Spiritual Direction) تمرین عامدانه‏ی ورود به گفتگویی متفکرانه با شنونده‎ی آموزش‎دیده‎ی بدون پیش فرض برای به اشتراک گذاشتن تجربه‎ی سفر معنوی/دینی است.

فصل هفت: گفتگوی بین ادیانیِ سازنده در ارتباط با زنان مسلمان

سؤالی که باید پرسید این است که جهانی شدن اقتصاد چطور زنان را تحت تأثیر قرار می‎دهد و جهانی شدن چطور با ابعاد مختلفش- اقتصادی، سیاسی، فرهنگی- به دین مربوط است. این باور وجود دارد که جهانی شدنِ اقتصاد شغل هایی برای زنان در عرصه های تولید ایجاد کرد  و زنان در کشورهای در حال توسعه را قادر ساخت درآمد داشته باشند و آن را کنترل کنند تا از چنگال ساختارهای مردسالارنه رها شوند؛ از جمله خانه داری سنتی و روابط خانوادگی. این تغییرات اقتصادی منجر به تغییرات فرهنگی شد و به عنوان مثال زنان به فکر تغییر قوانین خانواده برای حمایت از زنان افتادند.

فصل هشت: جراحی قرآنی

خلوص متنی، خطرات حکومتی و دیگر موانع بر سر راه مشارکتِ بین ادیانی از طریق تفسیر قرآنی فمنیستی

طبق یافته های تخصصیِ اخیر، وارد شدن اطلاعات از منابع انجیلی به سنت اسلامی عموما اسلوب کاریِ نخستین قرنِ اسلامی بوده است. در دوران مدرن، نگرانی ها در مورد منابع خارج از سنت اسلامی با واکنش مسلمانان به استعمار و مدرنیته تشدید شد. در دوران استعمار اروپا در جهان اسلام، مسلمانان جایگاه عقلانیت، علم و دموکراسی در اسلام را مورد بحث قرار دادند. در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، جریان فکری‎ای به نام مدرنیته‎ی اسلامی به راه افتاد که طرفدارانش تلاش می‎کردند اسلام را با ارزش های مدرنیته آشتی دهند و خواستار اصلاحات اسلامی مدرنی شدند که در اصالت اسلامی ریشه دارد. مشکل اصلی زنان مسلمان برای مشارکت در گفتگوی ادیان فقدان تعامل برابر که مانع تبادل بین ادیانیِ معنادار می‎شود نیست؛ مشکل جدی تر کمکِ سهویِ زنان دانشمند به منظبط کردن خشونت آمیز جوامع مسلمان با همکاری با فمنیست های یهودی و مسیحی، به خصوص بعد از یازده سپتامبر، است.

فصل نه: زنان در حال مذاکره میان دین و فرهنگ

مورد مسلمانان چین در هنگ کنگ

علی رغم تفاوت های بسیار میان اعضای خانواده از نظر وابستگی های دینی و رسوم فرهنگی، به نظر می‎رسد زمین مشترک برای چینی ها، ساکنان جنوب آسیا و مسلمانان برای زیستن و ارتباط با یکدیگر هم چنان مفهوم خانواده است. علی رغم تضادهای بنیادین عقیدتی میان اسلامِ یکتاپرستانه و ادیان دینیِ همه خدایی، آموزه های آنها در مورد طهارت نسل و تأکید بر روابط هماهنگ به اصلی اخلاقی برای تمرین شمول گرایی ارتقا یافته است.

فصل ده: فراتر از زیبایی

زیبایی شناسی و احساس در گفتگوی ادیان

در غرب، ترس روشنگری از شورمندی ها به عنوان محرک های فیزیکی، احساس را تحت انقاید منطق درآورد. متفکران رومانتیک تمایز بنیادین میان احساس از عقل را پذیرفتند اما احساس را به عنوان منبع اصلیِ بصیرت ارزش گذاری کردند. دانش اخیر اینکه احساس ذات و چیزی است که کنترل می‎شود، از آن سوء استفاده می‎شود و یا ارزش گذاری می‎شود  را رد کرده ‎است. امروزه، تمرکز گفتگوی بین رشته‎ایِ چالش برانگیز بر این است که احساسات چگونه عقلانیت را تحت تأثیر قرار می‎دهند، به نمایش می‎گذارند و با آن تعامل می‎کنند.

فصل یازده: بدن آگاه

موج های ارتباط و زنان در گفتگوی ادیان

تعریف استاندارد موج یا نسیم نور یا حرکت است. ماده در لطیف ترین شکلش نیروی زندگی، که در یوگا به آن پارانا (prāna) می‌گویند، و انرژیِ حیاتی‎ای است که از خودآگاهی (consciousness) جدایی‎ناپذیر است. اینها وجوه مختلف یک واقعیتِ واحد هستند. این امواج با همه چیز مرتبط هستند؛ از والاترین چیزها تا عملی ترین وجوه زندگی. پی بردن به آنها می‎تواند به آگاهی روشن تری از وضعیت های درونی‎ای منجر شود که برای تأمل معنوی یا روان‎شناسانه مهم هستند.

فصل دوازده: زنان چه چیزی بر سر میز گفتگوی ادیان می‎آورند؟ 

بر کسی پوشیده نیست که زنان و فمنیست ها نقش محدودی در گردهمایی های گفتگوی ادیان داشته‎اند و سهم زیادی در ادبیات مربوط به تنوع مذهبی نداشته اند. آیا دلیل این امر این است که زنان از این قلمرو دور نگه داشته شده‎اند و خودشان نیز خودشان را دور نگه داشته‎اند و یا ترکیبی از هر دو؟ شاید در با نگاهی سطحی به نظر برسد که زنان از این مباحث کنار گذاشته شده‎اند اما واقعیت این است که زنان و فمنیست ها خودشان تمایلی به ورود به گفتگوی ادیان نداشته‎اند. انگیزه‎ی اخلاقی برای شنیدن صداهای محروم دیگر ادیان می‎توانست به وسعت بخشیدن به معیارهای شرعی‎ منجر ‌شود؛ چیزی که به شعار الهیات فمنیستی تبدیل شده بود. اما لازمه‎ی این کار از منظر الهیاتی این بود که تمام ادیان، از جمله مسیحیت، از ادعای خود مبنی بر داشتن ارتباط انحصاری و مطلق (با خدا) کوتاه بیایند.

منابع

کتاب

Women and Interreligious Dialogue

سایت

Amazon.com