در ادامه چکیده سخنرانی دکتر احمدرضا مفتاح (عضو هیئت علمی گروه ادیان ابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب ) با موضوع «چگونگی امکان گفت و گوی ادیان با توجه به رویکرد انحصارگرایی» در دوازدهمین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز چهارشنبه 6 دی ماه 1402 در دانشگاه  ادیان و مذاهب قم برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

چکیده فارسی:

گفتگوی ادیان به معنای جدید نسبت به مناظره و احتجاجی که در گذشته مرسوم بوده یک پارادایم محسوب می‌شود و از مسائل جدید الهیات مسیحی به شمار می‌رود. اکثر نظریه‌پردازان این حوزه همچون جان هیک، ریمون پانیکار، لئونارد سویدلر، هانس‌کونگ و پل ‌نیتر ماهیت گفتگوی ادیان را به رویکرد کثرت‌گرایانه گره زده‌اند. آنان به گونه‌ای گفتگوی ادیان را تعریف می‌کنند که دو طرف گفتگو باید آمادگی پذیرش حقیقت و حتی تغییر و دگرگونی را داشته باشند. مسئله این است که با توجه به عدم پذیرش پیش‌فرض آنان از سوی اکثر پیروان ادیان که رویکردی انحصارگرایانه دارند، چگونه گفتگوی ادیان امکان‌پذیر است؟ مدعا این است که گرچه گفتگوی ادیان با رویکرد انحصارگرایانه به سادگی میسر نمی‌شود و حتی در میان انحصارگرایانِ بنیادگرا راهی برای گفتگو گشوده نیست، در صورتی که تعریفی واقع‌بینانه از گفتگو داشته باشیم که هویت دینی حفظ شود و اهدافی مناسب در نظر گرفته شود گفتگو امکان‌پذیر است. ضمناً باید توجه داشته باشیم که گفتگوی ادیان در میان انحصارگرایان ضروری‌تر است. به هر حال، حتی با رویکرد انحصارگرایی می‌توان هم گفتگویی معرفت‌شناسانه داشت، هم گفتگویی کارکردی. گفتگوی معرفت‌شناسانه دست‌کم می‌تواند علاوه بر شناخت دیگری و شناخت بهتر از سنت خودی، به رفع سوء تفاهم‌ها کمک کند و در سطح بالاتر، این سنخ گفتگو همان است که با عنوان الهیات تطبیقی توسط الهیدانان کاتولیک همچون فرانسیس کلونی، کاترین کورنل و فون استوش نظریه‌پردازی شده است، که ضمن تأکید بر حفظ هویت دینی، با یادگیری از الهیات دین دیگر به تحکیم و تعمیق باورها و بازسازی بینش‌ها و بازتفسیر باورها می‌پردازد. گفتگوی کارکردی نیز به منظور تعامل برای برطرف کردن معضلات و چالش‌های مشترک مثل مشکلات مربوط به محیط زیست و صلح‌سازی و مانند آن قابل دستیابی است. البته ناگفته نماند که احترام متقابل، درک متقابل و همدلی از شرایط گفتگوی ادیان است که نیازمند آموزش و فرهنگ‌سازی است.