در ادامه چکیده سخنرانی دکتر مجید ملایوسفی(دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) ) با موضوع «انواریه: نمونه ای تاریخی از تعامل حکمت های دینی» در دهمین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز سه شنبه  28 آذر ماه ۱۴۰۲ در دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

چکیده فارسی:

فلسفه تطبیقی در غرب در نسبت با شرق پدیده‌ای نوظهور است. تاریخ مطالعات تطبیقی در شرق، در حوزه فلسفه، به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد. برای نمونه، می‌توان به پدیده گسترش بودیسم از هند به سوی چین اشاره کرد که طی آن میان بودیسم از یک سو و آیین‌های کنفوسیوس و دائو از سوی دیگر گفتگو برقرار شد. در فضای اسلامی نیز نمونه‌های مختلفی از این گفتگو وجود دارد. کتاب انواریه که ترجمه و شرحی فارسی از حکمه الاشراق سهروردی، به قلم محمد شریف نظام الدین احمد بن الهروی در سال 1008 (ه‍.ق.) است، یکی از این نمونه‌هاست. هروی به دلیل آشنایی با مکاتب فلسفی هند، خصوصاً مکتب ادویتا، در جاهای مختلف به مقایسه دیدگاه‌های سهروردی با حکمای هندی، که آنها را حکیمانی الهی می‌داند، پرداخته است. مباحث ادوار و اکوار، تناسخ، تعلق برخی از نفوس به اجرام فلکی، از جمله مواردی است که او دیدگاه حکمای هندی را در مورد آنها بیان کرده و آنها را در فضای مباحث سنت اسلامی مطرح کرده است. شرح هروی بر جنبه ذوقی یا به عبارتی جنبه معنوی حکمت سهروردی تکیه دارد. لذا او بخش اول حکمه الاشراق را ترجمه و شرح نکرده است. دلایل این کار را می‌توان گرایش‌های صوفیانه او، از یک سو، و الهی دانستن حکمت سهروردی، از سوی دیگر، دانست، به گونه‌ای که از نظر او قابلیت مقایسه و تطبیق با حکمت‌های دینی هندی را داشته است. هرچند هروی از حیث روش مقایسه دچار شووینیسم توصیفی و هنجاری نشده است، اما به نظر می‌آید دچار گونه‌ای شک‌گرایی هنجاری است، چرا که به هنگام مقایسه دیدگاه‌های مختلف به ارزیابی آنها نمی‌پردازد.