در ادامه فایل صوتی و تصویری به همراه گزارش مکتوب سخنرانی دکتر فرزاد دهقانی(استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حکیم سبزواری) با موضوع «بازشناسی مفاهیم محوری در قرآن کریم متناظر با گفتگوی ادیان» در نهمین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز سه شنبه 21 آذر ماه ۱۴۰۲ در دانشگاه حکیم سبزواری برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

در ابتدای نشست دکتر دهقانی عنوان کردند که مفاهیم یکی از مولفه‌های اصلی معناشناسی شناختی و ساختاری است. ما می‌توانیم با ادیان گفت‌و‌گو داشته باشیم و برای این گفت‌وگو می‌باید بر مشترکات خود با ادیان مختلف تمرکز کنیم. در آیه 64 سوره مبارکه آل عمران نیز به همین مفهوم به صورت ضمنی اشاره شده است.

معنای محوری یکی از اصطلاحات علم معناشناسی می‌باشد. در واقع معنای محوری آن معنایی است که وقتی آن را می‌شنویم معانی مرتبط دیگری به ذهن ما متبادر می‌گردند. دین یکی از اصلی‌ترین منابعی است که معانی محوری ایجاد می‌کند.

یکی از معانی محوری که در کتاب وحیانی مسلمانان استفاده شده است کلمه عهد و میثاق است. مسئله عهد و میثاق از ابتدای خلقت بشر و حضرت آدم درباره وی مطرح می‌شود و به سایر ایام و تمدن‌ها نیز تعلق می‌گیرد. در سوره‌های مائده، آل عمران و... مفصل در مورد عهد صحبت شده است. در کتب سایر ادیان نیز مانند مسیحیت واژه عهد به کار برده شده است. به عبارت دقیق‌تر کتب مقدس مسیحیت به عنوان عهد قدیم شناخته می‌شود که علت این نام گذاری مفاد عهدی است که با حضرت ابراهیم(ع) بسته شده است.

واژه حکمت نیز از معانی محوری دیگری است که در ادبیات دینی تکرار شده است. در سوره مبارکه جمعه یکی از وظایف محوری رسول اکرم آموختن حکمت به مردم می‌باشد. خداوند متعال در سوره مبارکه اسراء ده ویژگی را به عنوان حکمت ذکر می‌کند. معادل تعریف حکمت از منظر قرآن کریم عیناً در ده فرمان حضرت موسی(ع) تکرار شده است. از طرف دیگر با پیگیری عنوان حکمت در مسیحیت به تعریف مشابهی در مورد این معنای محوری می‌رسیم که می‌تواند باب گفت‌وگوی سازنده ادیان را برای ما باز می‌کند.

مورد بعدی «کلمه» است. در ماجرای هبوط حضرت آدم، علت پذیرش توبه ایشان استفاده از کلماتی بوده که خداوند به ایشان آموزش داده است. در سوره مبارکه نساء نیز عامل ولادت حضرت عیسی آموختن کلماتی به حضرت مریم عنوان شده است. حال اگر واژه کلمه را به عنوان یک معنای محوری در نظر بگیریم، آنگاه مشاهده می شود که این واژه در کتاب مقدس انجیل نیز بیان شده است؛ در آغاز کلمه بود و کلمه خود خدا بود و...

واژه دیگری که به عنوان یک معنای محوری در قرآن کریم بیان شده است واژه صحف است. در واقع صحف هر جا در قرآن کریم ذکر شده به عنوان یک واژه مشترک به منظور بیان ویژگی مشترک ادیان استفاده شده است. در سوره مبارکه نجم با استفاده از همین واژه رویکرد قرابت و گفت‌وگوی ادیان مد نظر قرار گرفته است.  

تهیه کننده: محمد پاینده