در ادامه فایل صوتی به همراه گزارش مکتوب سخنرانی  دکتر مسعود شاورانی (عضو هیات علمی گروه ادیان و مذاهب دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی) با موضوع «انواع دینداری، متعصبانه یا مؤمنانه» در هفتمین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز دوشنبه  13 آذر ماه ۱۴۰۲ در دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود. فایل تصویری سخنرانی به زودی تقدیم علاقه مندان می گردد.

در ابتدای نشست دکتر شاورانی عنوان کردند که ما وقتی به آیات قرآن مراجعه می‌کنیم متوجه می‌شویم چند سطح دینداری در قرآن کریم تشریح شده است. در واقع آیات و روایات لایه‌های متعددی از دینداری را به ما معرفی کرده‌اند. قرآن کریم خطاب به اعراب می‌فرماید شما اسلام آورده‌اید و ایمان نیاورده‌اید که خود نشانگر لایه‌ها و سطوح دینداری است.

در آیه بیست‌وششم سوره مبارکه فتح واژه «حمیة» دوبار تکرار می‌شود. این واژه در مورد مشرکین در ماجرای صلح حدیبیه بیان شده است. در مقابل این تعبیر، قرآن کریم نازل شدن سکینه و آرامش بر قلوب مومنین و پیامبر اکرم را بیان می‌کند که نشانگر دو سبک دینداری خاص است. در بعضی آیات قرآن بر کلماتی مانند صبر، ایمان آوردن، حلم و... تاکید می‌شود. در واقع دینداری مومنانه دارای ویژگی‌های متعددی است که قرآن کریم به برخی از آنان اشاره کرده است.

در مقابل دینداری مومنانه، دینداری مشتمل بر حمّیت و تعصب می‌باشد که با عنوان دینداری متعصبانه از آن یاد می‌شود. برخی از روانشناسان و جامعه شناسان غربی که در مورد سبک زندگی دینی تحقیق کرده‌اند به دو سطح از دینداری اشاره می‌کنند که شباهت‌های زیادی با نظر قرآن کریم در این باره دارد. سورن کی‌یر کگور فیلسوف مشهور اروپایی در کتاب ترس و لرز خود در بحث انواع دینداری به دو نوع دینداری اشاره می‌کند. از نظر او مسیحیان در سطوح دینداری به دو دسته دینداران رسمی کلیسایی و قهرمانان ایمان تقسیم می‌شوند.

در ادامه نشست دکتر شاورانی افزودند که یک روانشناس آمریکایی و مسیحی به نام گوردن آلپورت کتابی بر اساس یافته‌های میدانی در درمانگاه روانشناسی شخصی خود در مورد سبک‌های دینداری نگاشته است. او در این کتاب ادعا می‌کند مسیحیان به طور کلی در دو طبقه دینداری می‎‌گنجند. مطابق نظر او طبقه اول، طبقه دینداران پخته و طبقه دوم، طبقه دینداران ناپخته یا با جهت گیری بیرونی می‌باشد. آلپورت معتقد است دینداران طبقه اول با دین زندگی می‌کنند و دین برترین هدف در زندگی آنان است. در مقابل طبقه اول، دسته دیگر نگاه ابزاری به دین دارند همچنین دین بالاترین هدف آنان نیست و دینداری آنان تقلیدی است.

علاوه بر آلپورت، تئودور آدورنو نیز دو نوع دینداری را از منظر جامعه شناسی بیان کرده است. او برخی از دینداران را دیندارانی می‌داند که از روی عادات پیرو دین هستند و در مقابل این دسته افرادی هستند که دینداری آنان اقتدارگرا نیست و بر حسب تجربه و تحقیق به مقوله دین نگاه می‌کنند. از نظر او دینداران اقتدارگرا که از روی عادات و تقلید دیندار شده‌اند معمولاً افرادی متعصب هستند.

ویلیام جیمز نیز دو نوع دینداری را در کتاب خود معرفی می‌کند. از نظر او سطحی از دینداری، دین نهادی است. دین نهادی همان دینی است که توسط نهادهای کلیسا و روحانیون به مقلدین آموزش داده می‌شود. در مقابل دین نهادی، دین شخصی قرار دارد. در تجربه دین شخصی، افراد به واسطه رخ دادها و تجربه‌های مثبت دینی خود التزام عملی و اعتقادی بیشتری به مقوله دین پیدا کرده‌اند و از مبانی معرفتی محکم‌تری برخوردار می‌باشند.

تهیه کننده: محمد پاینده