در ادامه فایل صوتی و تصویری به همراه گزارش مکتوب سخنرانی جناب آقای آرش آبائی (پژوهشگر حوزه یهود): با موضوع «شرایط گفتگوی بین دینی » در پنجمین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز چهارشنبه  17 آبان ماه ۱۴۰۲ در دانشگاه یزد برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

مشاهده فیلم سخنرانی

در ابتدای نشست آقای آبائی با ذکر دو مقدمه در مورد کلیمیان ایران و سابقه گفتگوی ادیان بحث خود را شروع کردند. یهودیان در ایران بیش از ۲۵۰۰سال سابقه‌ی حضور دارند. حضور پیامبرانی از بنی اسرائیل همچون مردخای، دانیال و حبقوق یا حجی نبی در ایران، نشانگر سابقه‌ی همزیستی یهودیان با ایرانیان بوده‌است. در آن زمان گفتگوی بین دینی به این شکل وجود نداشته‌است؛ یعنی عمدتا گفتگوی بین روحانیت و جامعه اکثریت مردم در مواقعی که تنش یا بحرانی رخ داده، شکل گرفته‌است. هرچند اگر خارج از این گفتگوی کلامی بررسی کنیم، در تمام دورانی که یهودیان و مسلمانان و زردتشتیان در ایران بودند و با یکدیگر همزیستی داشتند، خود نوعی بده-بستان دینی و فرهنگی محسوب می‌شود. برای مثال اثری که فضای ایران زردتشتی بر تلمود بابلی یهودی که در ایران تدوین شده گذاشته است، ارزش تحقیق دارد. اما در دهه‌های اخیر(بین ۲۰الی۳۰سال) گفتگوهایی که صورت گرفته، براساس ارزش خود گفتگو بوده است و یهودیان مانند سایر اقلیت‌های دینی زردتشتی‌ و مسیحی‌ در این جلسات حضور فعال داشتند. در طی چندسال گذشته در دانشگاه‌ها کارهای بسیار خوبی در حوزه آشنایی با ادیان شده‌است، به خصوص در دانشگاه ادیان و مذاهب قم که توسط روحانیون، اطلاعات معتبر و موثقی گردآوری شده‌است.

ایشان در ادامه خاطر نشان کردند؛ این گفتگوی دینی تنها ارائه مطلب و آشنایی با دیگر ادیان نیست بلکه حتی موجب تعمیق در باورهای دینی شخص ارائه‌دهنده نیز می‌شود. اما در بحث شرایط گفتگوی دینی، به لحاظ اخلاقی و علمی نکات قابل توجهی وجود دارد: اولین مورد، درک متقابل و ایجاد نوعی «اپوخه» است؛ یعنی ما در مواجهه با دین دیگر کاملا بی‌طرف باشیم تا به درک خالصی از آن دین موردنظر برسیم. دومین نکته درک شرایط زمانی و مکانی است. بخشی از آموزه‌ها و احکام دینی مطلق و بخشی دیگر بر اساس اتفاقات تاریخی یا اجتماعی یا فرهنگی که در زمان خودش رخ داده، اتحاذ شده‌است. به عنوان مثال یهودیان در دو جهان متفاوت می‌زیستند؛ یکی اروپای مسیحی و دیگری کشورهای عربی و اسلامی. اینان در بحث حجاب برای زن متأهل، پوشاندن سر را واجب می‌دانند. اجرای این حکم در جامعه اسلامی معذوریتی نداشت اما در جامعه مسیحی، چون پوشاندن مو باعث انگشت‌نما شدن شده‌بود، فتوا دادند که از موی مصنوعی استفاده‌شود. سومین نکته احترام به مقدسات و باورهای دینی است. ممکن است باوری برخلاف اینکه برای دین ما مقدس نیست، برای ادیان دیگر مقدس باشد. چهارمین مورد این است که چون ما می‌خواهیم گفتگویی سازنده و نتیجه‌بخش داشته باشیم، پس باید نگاه ما به دین مسالمت‌آمیز و نه تنش‌زا باشد. این نکته بیشتر به گفتگوکننده‌ها مربوط است. به عنوان مثال آیه‌ای بسیار معروف در تورات، بخش سفر لاویان، وجوددارد که می‌فرماید «هم نوعت را مانند خودت دوست بدار.» از این آیه می‌توان برداشت‌های متفاوتی کرد مثلا به جای معنای وحدت‌بخش آن، با تفسیر متفاوتی از «هم‌نوع» به تفرقه‌افکنی و ایجاد اختلاف بپردازیم. مورد پنجم، توجه به اصالت منبع و مرجع دینی در گفتگوهاست؛ یعنی باید به منابع اصلی و معتبر که وثاقت آن‌ها احراز شده، استناد کرد و از شایعات و گفته‌های بی‌اساس دوری گزید. ششمین نکته به همطرازی منابع و کارشناسان در یک جلسه گفتگو مربوط است. برای مثال شخص برای اثبات دین خود به منابع دست‌اول استناد می‌کند و وقتی نوبت به ادیان دیگر می‌رسد به منبعی ناشناخته و فاقد اعتبار مراجعه می‌کند و یا برعکس؛ که در این صورت منابع مورد استفاده او همطراز نبوده‌است. این مسئله به طریق اولی درباره‌ی سطح علمی گفتگوکننده‌ها صادق است. مهم ترین هدف از گفتگوی دینی این است که جامعه از تنش‌ها و اختلافات نجات پیداکند.

تهیه کننده: محمد دروگر