در ادامه فایل صوتی و تصویری به همراه گزارش مکتوب سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حیدری زاد (عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه ارومیه) با موضوع «اصول و قواعد همزیستی مسالمت آمیز از نگاه قرآن کریم و سیره اهل بیت علیهم السلام» در سومین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز شنبه  6 آبان ماه ۱۴۰۲ در دانشگاه ارومیه برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود. 

مشاهده فیلم سخنرانی

دکتر حیدری زاد در ابتدای نشست عنوان کردند که؛ اسلام از ابتدا بر زندگی مسالمت آمیز تاکید داشته است. مقوله برابری انسان‌ها همواره مورد تاکید اسلام بوده و در سیره عملی پیامبر اکرم و ائمه معصومین نمود فراوان داشته است. اسلام با ظلم و خشونت میان انسان ها مخالف است.

اسلام تعامل با غیر مسلمانان را بر اساس نیکی و عدالت بنا نهاده است و تداوم آنرا منوط به حسن رفتار طرف مقابل می‌داند. آیه 8 و 9 سوره ممتحنه به همین معنا اشاره مستقیم دارد. احترام به مقدسات دیگران نیز در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است. در آیه 108 سوره انعام همین نکته بیان شده است. در این آیه شریفه مسلمانان از دشنام دادن به سایر ادیان و عقاید منع شده‌اند. ازاین‌رو آیه شریفه مسلمانان را تأدیب می‌کند و به آنها ادب دینی می‌آموزد. حضرت علی(ع) نیز خطاب به شیعیان بیان می‌دارند که من خوش نمیدارم شما از دشنمام دهندگان باشید.

تصدیق انبیاء گذشته و به رسمیت شناختن ادیان دیگر توسط قرآن کریم یکی دیگر از مبانی و اصول زندگی مسالمت آمیز میان آحاد مختلف جامعه می‌باشد. در آیات 3 و4 سوره آل عمران، قرآن کریم ایمان به انبیاء گذشته را جزئی از ایمان می‌داند. امام رضا(ع) نیز در مناظره با عالم مسیحی، وجود مقام نبوت و هدایت‌گری حضرت عیسی مسیح را صریحا تصدیق می‌فرمایند که حاکی از ایدئولوژی اسلامی در جهت ترویج حیات طیبه و بدون مخاطره میان ادیان مختلف می‌باشد.

نفی نژاد پرستی یکی از اصول اصلی زندگی مسالمت آمیز است. قرآن کریم صراحتا عقاید نژاد پرستانه را نفی می‌کند. قرآن کریم انسان‌ها را فرزند یک پدر و مادر و فاقد برتری نژادی و رنگی می‌داند. ازاین‌رو قرآن کریم در آیه 13 سوره حجرات، ملاک برتری را تقوا معرفی می‌کند. یکی از مواردی که می‌تواند زندگی مسالمت آمیز را با مخاطرات مختلف روبه‌رو کند مقوله نژاد پرستی است. بسیاری از مورخان و عالمان سیاسی آبشخور جنگ‌های جهانی اول و دوم را در مسئله نژاد پرستی می‌یابند. قرآن کریم از مسلمانان خواسته تا با روش‌های نیکو با سایر ادیان مجادله کنند و بدین ترتیب باب گفت‌وگوی میان ادیان را گشوده است. رفتار مودبانه و نیکو سخن گفتن نیز در آیه 85 سوره مبارکه بقره مورد تاکید قرار گرفته است. در سیره امام رضا (ع) در مناظرات نیز این نیکو سخن گفتن بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.

احترام به پیمان‌ها و میثاق‌های بین المللی در اسلام همواره مورد توجه بوده است. مطابق فقه امامیه، در پیمان‌ها و میثاق های بین مسلمانان و کفار، مسلمان هرگز اجازه خیانت و نیرنگ زدن به کفار را ندارند. مساله وفای به عهد در آیه 91 سوره نحل بیان شده است و رسول اکرم نیز در این باره می‌فرمایند: « لا دینَ لِمَن لا عهد لَهُ » یعنی کسی به عهد خود وفا نمی‌کند، دین هم ندارد. حضرت علی(ع) نیز در نامه 53 نهج البلاغه به این موضوع اشاره کرده‌اند.

در ادامه نشست دکتر حیدری زاد در مورد زندگی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) که الگو و اسوه کامل حیات مسالمت آمیز و گفت‌وگوی ادیان می‌باشند، اشاره کردند و ذکر کردند که؛ اخلاق و آزاد اندیشی امام در مقوله مناظرات زمینه‎‌های الفت میان ادیان را ایجاد ‌کرده است و زندگی ایشان الگوی ارزشمندی برای مسلمانان جهان می‌باشد. همچنین با دقت در زندگی ایشان در می‌یابیم که امام با وجود اثبات حقانیت نظرات خود در مناظرات، هرگز از معیارهای اخلاقی فاصله نگرفته‌اند و بسط حیات اخلاق‌مدار در زندگی اجتماعی در دستور کار ایشان قرار داشته است. توجه به اصول اخلاقی و اصل عدالت، اصل احترام متقابل و... نشان دهنده اهتمام امام به گفت‌وگوی ادیان و حیات مسالمت آمیز می‌باشد.

در انتهای نشست دکتر حیدری زاد عنوان کردند که؛ یکی از اصول مهم هم‌زیستی مسالمت آمیز، احترام به حقوق اقلیت‌های دینی می‌باشد که در قانون اساسی ما به پیروی از معارف اسلامی و معارف اهل بیت مورد توجه قرار گرفته است. در حیات امام رضا(ع) نیز نمونه‌های بسیاری از توجه ایشان به حقوق اقلیت‌های دینی مشهود است که این ویژگی مروج زندگی مسالمت آمیز در جامعه می‌باشد. به عنوان مثال می‌توان از توزیع بیت المال در میان فقرای اهل کتاب در زمان ولیعهدی ایشان یاد کرد.

تهیه کننده: محمد پاینده