در ادامه فایل تصویری و همچنین گزارش مکتوب سخنرانی جناب آقای حاخام دکتر یونس حمامی لاله‌زار (رهبری دینی کلیمیان - انجمن کلیمیان تهران) با موضوع «گفتگوی بین ادیان و همزیستی مسالمت آمیز با تاکید بر نقاط اشتراک» در دومین پیش نشست همایش بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و گفتگوی ادیان که روز پنجشنبه ۱۸ خردادماه ۱۴۰۲ در مرکز فرهنگی کلیمیان اصفهان برگزار شد، تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

از امیدها و آرزوهای دیرینه انسانی دستیابی به صلح و آرامش، زندگی مسالمت‌آمیز در سطح جهان است. بلکه این یکی از وظایف مهم منجی موعود قلمداد شده است. او انسان‌ها را هدایت می‌کند و به همزیستی مسالمت‌آمیز و صلح جهانی نزدیک می‌کند که به این مهم دست پیدا کنیم.

به قول اشعیای نبی در فصل دوم آیه دو: «او یعنی منجی موعود بین اقوام داوری نموده، امت‌های زیادی را متنبه می‌نماید و ایشان شمشیرهای خویش را برای تبدیل به گاوآهن و نیزه‌های خویش را برای تبدیل به قیچی‌ باغبانی می‌شکنند. ملتی بر ملت دیگر شمشیر نخواهد کشید و دیگر جنگ نخواهد کرد.» اعتقاد به این امکانپذیر است که ما انسان‌ها علی‌رغم وجود اعتقادات مختلف و متفاوت می‌توانیم یکدیگر را تحمل کنیم و زندگی مسالمت‌آمیز با یکدیگر داشته باشیم.

این انسان را ناچار می‌کند که فکر کند و تنها راهی که امکانپذیر است، شناخت یکدیگر از مسیر گفت‌و‌گو است. آیه تورات مقدس در بحث پیدایش و بحث سی‌و هفتم آیه چهار در رابطه با داستان حضرت یوسف و برادرانش بیان می‌کند که برادران یوسف را دشمن داشتند، چرا که نتوانستند با او با صلح و صفا صحبت کنند. عدم صحبت و عدم گفت‌و‌گو برداشت ناصحیح و کینه و دشمنی ایجاد می‌کند.

گفت‌و‌گوی ادیان یک ضرورت است. یهودیان تاریخی طولانی در سرزمین ایران دارند. این گفت‌و‌گوها در صفحه تاریخ با تفاوت‌هایی وجود داشته و بیشتر جنبه جدل داشته است و هر کس سعی در بیان حقانیت خودش داشته است. من بر حق هستم و تو نیستی. در چند دهه اخیر تغییر روندی در شیوه این گفت‌و‌گوها صورت گرفته و از حالت جدلی خارج شده است. من با هر معتقد دیگری وقتی صحبت می‌کنم، معمولا پیشداوری‌هایی دارم که یا از راه مطالعه و یا از راه شنیده‌ها به دست آمده است.

اینکه انسان نتایج دست اول هر دینی را از عالم و محقق آن دین بشنود و نگاه دینی که خود آن فرد دارد را بشنود، بسیاری از سوءبرداشت‌ها را رفع می‌کند. این یک اطلاعات دست اول به من می‌دهد  تا من بدانم که دیدگاه دین دیگر یا اعتقاد دیگر در مورد کتاب مقدس خودش چگونه است. در همین گفت‌و‌گوها نقاط مشترک بسیاری پیدا می‌شود که به فرهنگ مدارا و همزیستی کمک می‌کند.

برداشت‌هایی از متون دیگر وجود دارد، امروزه دانشمندانی که کارهای تطبیقی انجام می‌دهند، یک زمینه‌ای را در نظر می‌گیرند که مثلا این دیدگاه در ارتباط با بررسی تطبیقی بین اسلام با یهودیت چگونه است. متاسفانه منابع یهودی محدودیت‌هایی دارد. در دو هزار سال اخیر یهودی‌ها در دنیا به صورت اقلیت زندگی می‌کردند. این نوعی محدود کردن بوده و باعث شده است دیدگاهی که نسبت به یهود وجود دارد، نادرست و اشتباه باشد و این گفت‌و‌گوها کمک می‌کند دیدگاه صحیح و درست‌تری ایجاد شود.

نتیجه مثبت دیگر رسیدن به راهکارهای مشترک است. در برخی از کشورهای اروپایی ممنوعیت ذبح شرعی وجود دارد. این در حالی است که در یهودیت و در اسلام ذبح شرعی وجود دارد و این گفت‌و‌گوها سبب می‌شود دنبال راهکار باشیم. همفکری و گفت‌و‌گو بین علمای دین کمک می‌کند تا به راهکار مشترک و راه‌حل‌های بهتری برسیم. در تاریخ هم اگر نگاه کنیم بیشترین همراهی و همزیستی بین پیروان یهودیت و اسلام به دلیل اشتراکات مثبتی است که وجود داشته است.

این اشتراکات را می‌توان در سه گروه کلی تقسیم‌بندی کرد. یکی بحث‌های اعتقادی و ایدئولوژیک است مثل بحث توحید و 6 اصل اولی که در ارتباط با خدا است. همه جنبه‌ها را اگر نگاه کنید این اشتراک در این دو دین ابراهیمی وجود دارد. در جزئیات موضوعات ممکن است تفاوت‌هایی باشد اما در مفهوم کلی این موضوعات اشتراکات زیادی وجود دارد که می‌تواند مبنای گفت‌و‌گو و همفکری باشد. در این بحث مبنای توحید بعد از خدا کرامت و ارزش انسانی است. ارزش دادن به انسان نیز در بسیاری از زمینه‌ها مهم می‌شود که این نیز مبنای بحث‌ها می‌تواند باشد.

قسمت دوم، اشتراکات بحث‌های فقهی است. حلال و حرام، پاکی و ناپاکی و در باید و نبایدها شباهت‌ها و تاکید بسیاری وجود دارد. در نوع موضوع می‌توان به بحث طهارت و پاکی، زیارت مکان‌های مقدس اشاره کرد. در اسلام حج است و مشابه آن در یهودیت زیارت شهر اورشلیم و معبد بیت‌المقدس بوده است. بحث محارم، حجاب، توبه، احکام جزایی، جنایی و... در اصول کلی اشتراکات زیادی وجود دارد. به همین دلیل می‌دانیم که پیش‌زمینه‌ی درست و اطلاعات صحیح فقهی کمک‌کننده خواهد بود.

اشتراکات سوم که جای تاکید بسیار دارد، ارزش‌های اخلاقی است. متاسفانه گاهی به راحتی دروغ می‌گوییم  و یادمان می‌رود که حاضر و ناظری هم وجود دارد. این آیه در تورات بیان شده است که همنوع خودت را مانند خودت دوست بدار. آنچه را برای خود نمی‌پسندی برای همنوع خودت هم مپسند. این جنبه‌ای است که دیدگاه جهانی دارد اما در ادیان هم جای کار بسیاری دارد. بحث خانواده هم در ردیف این ارزش‌های اخلاقی است.

این همفکری روی ارزش اخلاقی تاثیر مثبتی بر روی روابط اجتماعی دارد. با این دیدگاه جمع‌بندی می‌کنم که وجود همه این اشتراکات مختلف می‌تواند زمینه‌ای برای گفت‌و‌گو، همفکری و هم‌رایی باشد تا بتوانیم در جامعه خودمان و یا جامعه جهانی تاثیر‌گذار باشیم.

تهیه کننده: آناهید خزیر